EERSTE HULP BIJ HOUTAANTASTERS
Welke houtwormen komen we binnenshuis tegen in Nederland?
In Nederland maken we onderscheid tussen twee verschillende houtboorende insecten, namelijk drooghoutboorders en nathoutboorders.
Drooghoutboorders:
Houtborende insecten die (onbehandeld) hout aantasten dat verwerkt is in gebouwen of meubels.
De term drooghoutboorders kan verwarrend zijn omdat deze drooghoutboorders ook in vochte planken of balken kunnen voorkomen.
Zowel aan de binnenkant van een woning als aan de buitenkant van bijvoorbeeld een tuinhuis.
Hieronder een overzicht van de meest voorkomende houtwormsoorten die schade kunnen veroorzaken in “droog” verwerkt hout.
Gewone houtwormkever (Lat. Anobium punctatum)
Bijnamen: kleine houtworm, kleine houtwormkever, doodskloppertje,
meubelkever
Larve
- Crème kleurig
- C-vormig gekromd lichaam
- Maximaal 6 mm lang
- Diameter 1 mm
Kever
- Dekschild met vele rijen kleine puntjes die op groeven lijken
- 3-4 mm lang
- Diameter 1-1,5 mm
Schade
- Schade komt voor in zowel loof- als naaldhoutsoorten
- Kleine ronde gaatjes in het hout
- Diameter van de gaatjes is 1-2 mm
De gewone houtwormkever is een heel klein kevertje waarvan het vrouwtje 20 tot 40 eitjes legt in droog en onbewerkt hout. Deze eitjes komen na 3 weken uit. Uit het eitje komt een kleine larve van 1 mm lang. Deze larve noemen we in de volksmond een houtworm. Deze larve (houtworm) knaagt voor een periode van gemiddeld 3-4 jaar lange boorgangen in het hout todat deze een lengte van 6 mm heeft bereikt. Als de larve deze lengte heeft bereikt, maakt deze zich klaar om zich te ontpoppen tot een kever. Dit is vergelijkbaar met een rups die zich ontpopt tot een vlinder. Dit ontpoppen vindt plaats in de periode tussen mei en augustus. De houtworm kruipt hiervoor dicht tegen de oppervlakte van het hout en maakt een ruimte om zich te ontpoppen. Dit proces duurt gemiddeld 8 weken. Na 8 weken ontpopt zich een houtwormkever die direct na de ontpopping zich zo snel mogelijk een weg naar buiten wil knagen. De houtwormkever laat een klein rond gaatje achter van 1-1,5 mm, dit gaatje noemen we een uitvliegopening. Rondom en onder dit gaatje is een hoopje boormeel (poedervormig zaagsel) zichtbaar. Dit boormeel is de ontlasting van de worm en komt met het naar buiten knagen van de kever mee naar buiten.
Als de kever eenmaal uit het hout is gekomen dan leeft deze slechts een paar weken. In deze weken zoekt het mannetje het vrouwtje op om te paren. Vervolgens legt het vrouwtje 20 tot 40 eitjes in of rondom de plek waar de kever eerder uit het hout gekomen is. Hiermee begint de gehele cyclus weer opnieuw.
De gewone houtwormkever legt haar eitjes enkel in droog hout, hiermee wordt bedoeld dat de gewone houtwormkever haar eitjes niet aflegt in nog levende of vers gekapte bomen. De gewone houtwormkever heeft geen voorkeur voor loof- of naaldhout. De larve (houtworm) kan in beide houtsoorten prima overleven. Wel heeft de gewone houtwormkever voorkeur voor de zachtste delen van het hout (de zomerjaarringen).
De gewone houtwormkever zet geen eitjes af op hout dat voorzien is van een dikke laag verf of beits. Echter als er reeds voor het aanbrengen van de verf of beits al houtworm actief is in het hout dan kunnen de gewone houtwormkevers nieuwe eitjes wel afzetten in de, door de kevers eerder gemaakte, uitvliegopeningen (gaatjes).
Ook is het mogelijk dat er door wisselde temperaturen, spleten in het hout ontstaan waar de kevers de eitjes in achter kunnen laten. In noesten, kopse kanten en verbindingen zijn vaak ook ruimtes waar de kevertjes eitjes af kunnen zetten. Het is om die reden aan te raden om ook het hout dat nog geen zichtbare houtwormschade heeft tegen houtworm te laten behandelen alvorens het geschilderd of gebeitst gaat worden.
De schade van de gewone houtwormkevers wordt gemaakt door de larven (houtwormen). De wormen maken lange gangen dicht onder de oppervlakte van het hout. Deze schade is over het algemeen niet direct zichtbaar en de aanwezigheid van houtworm wordt vaak pas opgemerkt als de houtworm zich ontpopt heeft tot een kevertje dat zich door een gaatje van 1-1,5 mm naar buiten heeft geknaagd. Deze ronde gaatjes zitten vaak gegroepeerd bij elkaar en worden pas gemaakt als de houtwormen 3-4 jaar actief zijn geweest in het hout.
(Zie afbeelding.)
De schade aan balken is in de eerste jaren meestal niet constructief omdat de houtwormen de gangen alleen maken aan de oppervlakte van de balk. Oppervlaktekever kiest de weg van de minste weerstand. Aan de oppervlakte van het hout is het hout minder hard dan in de kern.
Als de houtwormen zich jarenlang ongehinderd kunnen voortplanten kunnen ze in grote aantallen uiteindelijk wel de kern aantasten en voor constructieve schade zorgen.
In houten planken kan de schade eerder constructief zijn door het simpele feit dat deze dunner zijn. Daardoor kunnen de boorgangen eerder voor verzwakkingen zorgen.
Bruine spinthoutkever (Lat. Lyctus brunneus)
Bijnamen: spinthoutkever, parketkever
Larve
- Vaalwit van kleur
- C-vormig gekromd lichaam
- Maximaal 6 mm lang
- Diameter 1 mm
Kever
- Rood-bruin van kleur
- Geribbeld dekschild
- 3-7 mm lang
- Diameter 1 mm
Schade
- Schade komt uitsluitend voor in loofhoutsoorten
- Kleine ronde gaatjes in het het zetmeelrijke spintgedeelte van het hout
- Diameter van de gaatjes 1-2 mm
De bruine spinthoutkever in een heel klein kevertje met een bruin, langwerpig schild, waarvan het vrouwtje na bevruchting tussen de 50 en 70 eitjes legt in naden en kleine openingen van droog en onbehandeld hout. Deze eitjes komen na 1,5 tot 3 weken uit. Uit dit eitje komt een kleine larve van 1 mm lang, deze larve noemen we in de volksmond een houtworm. Deze larve (houtworm) knaagt voor een periode van gemiddeld 6 tot 12 maanden lange boorgangen in het hout todat deze een lengte van 6 mm heeft bereikt. Als de larve deze lengte heeft bereikt, maakt deze zich klaar om zich te ontpoppen tot een kever. Dit is vergelijkbaar met een rups die zich ontpopt tot een vlinder. Dit ontpoppen vind voornamelijk plaats in de zomerperiode, echter bij warme omstandigheden binnen kan dit gedurende het hele jaar plaatsvinden. De houtworm kruipt hiervoor dicht tegen de oppervlakte van het hout en maakt een ruimte om zich te ontpoppen. Dit ontpoppen duurt gemiddeld 3 weken. Na, 3 weken ontpopt zich een houtwormkever welke direct na de ontpopping zich zo snel mogelijk een weg naar buiten wil knagen. De bruine spinthoutkever laat een klein rond gaatje achter van 1 mm, dit gaatje noemen we een uitvliegopening. Rondom en onder dit gaatje is een hoopje boormeel (poedervormig zaagsel) zichtbaar. Dit boormeel is de ontlasting van de houtworm en komt met het naar buiten knagen van de kever mee naar buiten. Als de kever eenmaal uit het hout is dan leeft deze enkel maar een paar weken. In deze weken zoekt het mannetje het vrouwtje op om te paren en vervolgens legt het vrouwtje 50 tot 70 eitjes in of rondom de plek waar deze uit het hout is gekomen en hiermee begint de cyclus weer opnieuw. De gehele cyclus van de bruime spinthoutkever is beduidend korter dan die van de gewone houtwormkever.
De bruine spinthoutkever legt haar eitjes af in het spintgedeelte van loofhout. De spinthoutkever is niet actief in naaldhout. De aantasting vind altijd plaats in verwerkt en droog hout. Denk hierbij aan betimmeringen, schilderijlijsten, kozijnen en parketvloeren. Ook kunnen ze in bewerkt hout voorkomen zolas tri- of multiplex.
Als het hout voorzien is van een verf, vernis, beits of een laklaag dan kunnen hier geen eitjes op worden afgezet. De aangebrachte laag kan dan ook zorgen voor een prima bescherming. Echter, is het hout al besmet met houtworm dan kunnen er wel eitjes afgezet worden in de, door de spinthoutkever gemaakte gaatjes. Bij parketvloeren ontstaat nieuwe schade vaak onder de plinten of aan de zijkanten van de vloer. Dit omdat deze delen vaak niet gelakt worden.
De schade van de bruine spinthoutkever wordt gemaakt door de larve (houtwormen). De wormen maken lange gangen dicht onder de oppervlakte van het hout. Deze schade is over het algemeen niet direct zichtbaar en de aanwezigheid van houtworm wordt vaak pas opgemerkt als de houtworm zich ontpopt heeft tot een kevertje dat zich door een gaatje van 1 mm naar buiten heeft geknaagd. Deze ronde gaatjes zitten vaak gegroepeerd bij elkaar in de zachtere delen van het hout.
Door de vele eitjes die de bruine spinthoutkever aflegt gaat het vaak om veel actieve wormen. Hierdoor ontstaan er dus ook veel gaatjes en is er al snel zichtbaar veel schade. Omdat ze alleen voorkomen in het spinthout is er meestal geen sprake van constructieve schade in uw woning. Echter zijn ze wel in staat om een parketvloer zo ver aan te tasten dat er planken vervangen dienen te worden.
Bonte knaagkever (Lat. Xestobium rufovillosum)
Bijnamen: grote houtwormkever, bonte klopkever
Larve
- Crème kleurig
- C-vormig gekromd lichaam
- Maximaal 11 mm lang
- Diameter 2-4 mm
Kever
- Bruin met geel-rode beharing
- Dekschild met hele fijne geel-rode beharing
- 6-8 mm lang
- Diameter 2-3,5 mm
Schade
- Schade komt voor in de kern van loofhoutsoorten
- Kleine circelvormige gaatjes in het hout
- Diameter van de gaatjes is 2- 4 mm
De Bonte knaagkever wordt ook wel Grote houtwormkever of doodskloppertje genoemt. De volwassen Bonte Knaagkever is behaard en donkerbruin gekleurd met geel-rode beharing. De volwassen wijfje (kever) legt 40 en 60 eitjes op ruw hout in naden en kleine openingen van vochtig en onbehandeld hout. Deze eitjes komen na 1,5 tot 3 weken uit. De groei van de larve is afhankelijk van de aanwezigheid van houtverwekkende schimmels, die zich in het hout gevestigd hebben. Na 3 tot 5 jaar ontpopt de larve zich tot kever, dit ontpoppen gebeurd dieper in het hout dan bij andere houtworm kever soorten. De Bonte Knaagkever leeft tot wel 10 maanden als kever. Ongeveer 8 maanden in het hout en 2 maanden buiten het hout. Als de Bonte knaagkever een weg naar buiten knaagt ontstaat er een rond gat van 2 tot 4 mm. Er wordt aangenomen dat Bonte knaagkever ook in staat is om in het hout te paren. Het wijfje zet vervolgens na het paren de eitjes af op het hout of in de al aanwezigen boorgangen of uitvliegopeningen.
De Bonte Knaagkever heeft de voorkeur voor loofhoutsoorten zoals eiken, iepen en kastanje. Soms wordt er ook grenen aangetast. Zowel het spint als het kernhout wordt aangetast door de Larve van de bonte knaagkevers. Het zijn met namen balkeneinden en verbindingen van balken waar de eitjes op af worden gezet. Voor een goede ontwikkeling van van de larve is het noodzakelijk dat er houtrotverwerkende schimmels is het hout aanwezig zijn. Hierdoor kiest de Bonte knaagkever vaak voor hout dat vochtig is of waar houtrot heeft plaatstgevonden.
De schade aan het hout wordt veroorzaakt door de larve van de Bonte knaagkever, de schade die de larve van de Bonte knaagkever maakt is vaak problematischer dan bij andere houtworm soorten. Dit omdat de larve van de Bonte knaagkever naast het spinthout als enige in Nederland voorkomende houtborende insect ook het kernhout aantasten. Dit zorgt ervoor dat er sneller constructieve schade kan ontstaan.
Het Bonte knaagkever wijfje legt 40 tot 60 eitjes. Om die reden zal er vaak op meerder plaatsen in het hout schade ontstaan. Aan de buitenkant van de balken ontstaan na het uitkomen van de kevers circel vormige gaatjes van 2 tot 4 mm groot. Deze zijn veel groter dan bij Gewone houtworm kevers en daardoor makkelijk te onderscheiden.
Huisboktor (Lat. Hylotrupes bajulus)
Bijnamen: Boktor
Larve
- Geel-wit van kleur
- Rupsachtige vorm
- Volgroeid 30 mm lang
- Diameter 4-5 mm
Kever
- Bruin met geel-rode beharing
- Dekschild met hele fijne geel-rode beharing
- 10- 25 mm lang
- 5- 9 mm breed
Schade
- Huisboktor tast uitsluitend naaldhout aan
- Bij grenen en larikshout wordt bij voorkeur het spinthout aangetast
- Bij vuren wordt ook het kernhout aangetast
- Grote ovaalvormige gaten met gerafelde randen in het hout
- Diameter van de gaten is 6- 10 mm
De Huisboktor wordt ook wel in de volksmond boktor genoemt maar moet zeker niet verward worden met de nathoutboorende kever soorten verward worden die te vinden zijn op onze pagina buiten/nat. Mensen spreken vaan van overlast van Boktor of de schade van boktorkevers, echter zijn het de larve van de Huisboktor die de schade aan het houtwerk toebrengen. Een Huisboktor ondergaat een volledige gedaanteverwisseling. Dat will zeggen dat de ontwikkeling 4 stadia kent: ei-larve-pop- adult. Het Huisboktorkever vrouwtje legt na paring ongeveer 200 eitjes in naden en spleten van houten balken of planken. Dit gebeurd in de periode van juni tot septembe. De eitjes komen na 1 tot 2 weken uit. Het grootste deel van de levernscyclus is het larve stadium. Dit is kan varieren van 3 tot 8 jaar, met uitschieters naar 11 jaar. De tempertuur een luchtvochtigheid zijn hiervoor bepalend. Een temperatuur van 28 graden en een hoge luchtvochtigheid zijn ideale omstadigheden voor de larve, waarbij de cyclus in het larve stadium korter kan zijn door de gunstige omstadigheden. Nadat de larve genoeg gegeten heeft, zal deze zich gaan ontpoppen. Dit pop staduim duurt ongeveer 2 tot 4 weken. De volwassen kever die uit deze pop komt blijft nog enkele dagen in het hout om uit te harden. Hierna knaagt hij zich door het hout een weg naar buiten. Dit gat wat zichtbaar is aan de buitenkant van het hout noemen we een uitvliegopening. Bij Huisbokter is dit een gat van 6 tot 10 mm met een gerafelde rand. Als de Huisboktorkever eenmaal buiten het hout is gaat deze zo snel mogelijk op zoek naar een andere Huisboktor om mee te paren. De volwassen Huisboktorren eten geen hout en hebben geen voeding nodig om te leven. Ze leven dan ook maar 3 tot 4 weken en zijn in deze periode alleen maar bezig met de voortplanting. Na het voortplanten begint de bovengenoemde cyclus weer opnieuw.
De Huisboktor legt haar eitjes af in de spleten naden en kieren van verwerkt naaldhout. De Huisboktorren worden aangetrokken door de geur van het hout. Bij grenen en larikshout is het vooral het spinthout dat de voorkeur heeft. Bij vuren kan ook het kernhout aangetast worden. De huisboktor tast uitsluiten naaldhoutsoorten aan en komt niet voor in loofhoutsoorten zoals eiken of beukenhout.
Als verwerkte hout geverft of gebeitst is kunnen er geen eitjes op de gevefde delen afgezet worden. Echter is het nog wel mogelijk als er scheuren of kieren in het hout zitten. Ook als er al een Boktorbemsetting voor het schilderen in het hout heeft gezeten kunnen eitjes afgezet worden in de oude uitvliegopeningen en boorgangen.
De Huisboktor is het schadelijkste hout vernieldende insect van Nederland. Dit heeft als reden dat de larve veel groter zijn dan de andere houtwormsoorten en daarnaast meerdere jaren in het hout leven. Ook het groot aantal eitjes wat een Huisboktor afzet (ca. 200) zorgt ervoor dat de schaden vaak problematisch kann zijn. De schade van steunbalken van daken kunnen soms zover aangetast worden dat de draagkracht verminderd is en dat er delen vervangen moeten worden.
De larve van een huisboktor kunnen een knarsent en knagend geluid maken wat zonder geluidsversterking goed waarneembaar is. Dit geluid is te horen wanneer de larve zich een weg door het hout heen knagen en is vooral te horen op warme zomerse dagen. In goed verwarmde ruimtes kann dit ook in de winter te horen zijn, in ruimtes die onverwarmde ruimtes houden de boktor larve zich stil omdat ze dat niet tot nauwelijks van het hout eten.
